Ciekawie jest zagłębić się w zwyczaje i obyczaje szlacheckie oraz dworskie w epoce baroku w Rzeczpospolitej, a w szczególności skupić się na etykiecie stołowej. Ta krótka analiza skupia się na pytaniu: „Jak wyglądało zachowanie przy stole szlachcica czy dworzanina?”.

Rozpoczynając od usadzania gości, pozycja przy stole oznaczała rangę społeczną. Zasady tego rytuału są dobrze udokumentowane w relacjach z wytwornych uczt, zarówno w Polsce, jak i za granicą. Chociaż te źródła są niereprezentatywne, gdyż dotyczą one wyjątkowych okoliczności, takich jak uczty ślubne czy biesiady dworskie, zasady pozostają spójne. Goście byli zwykle rozdzielani na różne stoły, zależnie od ich pozycji społecznej – od stołu królewskiego, przez stoły dla dam i panien dworskich, senatorów i dworzan, aż po stoły dla gości zagranicznych. Ta surowa etykieta dotyczyła przede wszystkim oficjalnych przyjęć dworskich.

W kwestii używania sztućców, wiadomo, że przejście od jedzenia palcami do korzystania ze sztućców nastąpiło między średniowieczem a XVII wiekiem. W okresie baroku, sztućce nie były rzadkością na stołach zamożnej szlachty. Ciekawostką jest fakt, że to Polacy są często uważani za pionierów w promowaniu użycia widelca na Zachodzie.

Szlachcic czy dworzanin miał zwyczaj nosić przy sobie sztućce, co bywało praktykowane aż do panowania Augusta III. Sztućce były zazwyczaj układane tylko na środku stołu, a nie były one wymieniane po każdym posiłku – z wyjątkiem najbardziej zasłużonych gości. Z czasem jednak, z upowszechnieniem mody francuskiej, każdy gość otrzymywał własne sztućce, a także talerz na zupę.

Zadaniem służby było nie tylko przynoszenie potraw, ale także pilnowanie, aby żaden z gości nie unikał picia alkoholu. Niestety, zachowanie służby często spotykało się z krytyką. Często krytykowano ich za pijaństwo, jedzenie więcej niż goście, czy nawet za nieodpowiednie traktowanie drogich naczyń i odzieży gości. Dodatkowo, służba była często oskarżana o przywłaszczanie sobie cudzych rzeczy, na przykład srebrnej zastawy stołowej.

Podsumowując, etykieta stołowa w czasach baroku w Rzeczpospolitej była skomplikowana i ścisła. Miejsce przy stole, używanie sztućców, a nawet zachowanie służby, wszystko to odzwierciedlało hierarchię społeczną i protokół obowiązujący w tym okresie. Chociaż te zwyczaje mogą wydawać się nieznane dla współczesnego społeczeństwa, stanowią cenną część naszej historycznej spuścizny, ukazując, jak bardzo różniły się od siebie style życia różnych warstw społeczeństwa w przeszłości. Dzięki temu możemy lepiej zrozumieć, jak kształtowały się nasze obecne normy i zwyczaje.